Een tijdje geleden had ik de eer om Marieke de Boer te ontmoeten. Marieke heeft kinderpraktijk Vlinder je Mee opgericht. Sinds ik haar ‘ontdekte’ was ik al onder de indruk van wat ze doet, Marieke is kindertherapeut rouw & verlies. Ze helpt kinderen met rouwverwerking en het verwerken van verlies. Spelenderwijs helpt ze deze kinderen weer op weg na een verdrietige periode. Ik weet dat heel veel mensen nog niet weten dat zij er is en wat ze precies doet. Ik vind het wel ontzettend belangrijk dat meer mensen over haar mooie werk weten. Want zo’n verdrietige periode of een periode van rouw daar kun je je heel vaak niet op voorbereiden. Onlangs interviewde het AD haar in verband met de tragische gebeurtenissen in Oss op donderdag 20 september. Dit zette me aan het denken, ik stuurde haar gelijk een berichtje…of ze mee wilde werken aan een interview op Vettt. Ze zei volmondig ‘ja’.
Met Vettt willen we ouders in Twente inspireren, vaak gaat het om hele leuke dingen die we delen. Maar ook Marieke’s werk sluit heel erg bij Vettt aan, zij kan kinderen helpen in een periode van rouw en verdriet. Mocht je ooit (of iemand in je omgeving) in een situatie komen waarbij jouw kind(eren) een verdrietige periode moeten doorstaan dan gaat er misschien wel een lampje branden en denk je weer aan dit interview. Ik interview Marieke over wat zij doet, waarom zij dat doet en wat ze voor kinderen kan betekenen.
Marieke, waarom ben je met Vlinder je Mee gestart?
Voordat ik met Vlinder je mee startte, organiseerde ik creatieve kinderfeestjes bij de jarige thuis, was ik vrijwilliger bij de creatieve middagen op het Kulturhus en hielp ik mee bij Kunst in de Klas in Borne. Ik heb graag kinderen om mij heen en geniet daar erg van. En ja, deze momenten waren altijd de leuke momenten met de kinderen, maar ik zag ook dat zij konden worstelen met moeilijke dingen die ze tegenkwamen in hun leven. Van daaruit bestond mijn wens om hen daarbij te helpen en besloot ik de 4-jarige hbo opleiding tot kindertekentherapeut te gaan doen. Mijn liefde voor kinderen en voor tekenen kwam hierin samen.
Al gauw wist ik dat rouw en verlies mijn specialisatie zou zijn. Dit werd nog eens bevestigd toen in 2012 mijn hartsvriendin overleed. Zij liet 2 jonge kinderen na en ben veel bij hen geweest. Ik maakte het verdriet in hun gezin van heel dichtbij mee, heel heftig, want wat werd mama gemist. Dit naast mijn eigen gevoelens van verdriet en groot gemis van een lieve vriendin.
Je hebt ook een boek geschreven, kun je daar wat over vertellen?
Dat klopt, dat is het Herinnerings-doe-boek. Ik was al met het Herinnerings-doe-boek begonnen, maar dat kwam door mijn eigen rouwproces stil te liggen. Het klinkt misschien vreemd, maar toen het 4 jaar geleden uitkwam, was het door eigen ervaring én de ervaringen van kinderen in mijn praktijk mooier geworden. Wat mij geholpen heeft in verdrietige tijden, geef ik door via het boek en op velerlei manieren in mijn praktijk.
In welk soort situaties schakelen ouders jou in?
De ervaring is dat met name bij situaties van overlijden en echtscheiding ouders de weg naar mij weten te vinden, mede gezien mijn specialisatie. Hoe ze bij mij komen is heel divers: dat kan via andere ouders zijn, de huisarts of intern begeleiders op school. Ook uitvaartverzorgers geven vaak mijn naam door aan gezinnen waar kinderen een lieve overledene missen.
Niet alleen bij overlijden en echtscheiding kun je spreken van een verdrietige periode die kinderen meemaken. Denk hierbij ook aan ernstig ziek zijn, ziekte in het gezin, een verhuizing of een jaar over moeten doen op school en je vriendjes moeten missen. Door al deze gebeurtenissen kunnen kinderen het erg moeilijk hebben.
Vaak weten ze niet dat hun gevoelens (verdriet, maar ook boos of angstig zijn) te maken hebben met datgene wat er gebeurd is. Zo zie ik regelmatig kinderen in mijn praktijk waarvan de ouder zegt “er is geen land met hem te bezeilen, hij is zo opstandig, maar ook erg verdrietig. Thuis en op school weten we niet meer wat we met hem aanmoeten”. Als ik doorvraag komt bijna altijd een verdrietige gebeurtenis naar boven, en ja, zelfs van jaren geleden.
Het is goed te weten dat iedere leeftijd zijn eigen ontwikkeling kent, maar ook zijn eigen verdriet. Als je ooit dacht “hij kan ermee omgaan dat opa overleden is” dan kan dat zomaar veranderen op oudere leeftijd: nieuwe vragen brengen nieuw verdriet. Alsof er een ander “laagje” aangeraakt wordt wat het kind uit balans brengt en in verwarring. Het stelt ouders altijd gerust als we weten wat de oorzaak is. Dan kunnen we ermee aan de slag én zo weten ze hoe ze hun kind hierbij kunnen helpen, tezamen met mijn ondersteuning. Het verdriet dat er zit wil gehoord en gezien worden. Als kinderen dit begrip voelen uit hun omgeving, merk je al grote verschillen. De eerste stap is gezet en ze voelen dat het okay is om verdrietig te zijn.
Op welke manier help jij de kinderen?
Ik help de kinderen (en ouders) op 3 verschillende manieren. Zowel via therapie, maar ook via het herinnerings doe-boek en via workshops. Hieronder zal ik ze alle drie toelichten.
1. De therapie
Eén daarvan is tijdens de therapie. Ik help hen spelenderwijs en op een creatieve manier omgaan met verdriet, waarbij het tekenen vaak centraal staat. Tekenen is voor kinderen namelijk heel eigen, ze hoeven er niet bij na te denken. Vanuit de tekening kan ik lezen waar het kind het meeste moeite mee heeft. Daarop richt ik de professionele begeleiding, waarbij mijn intuïtie ook erg leidend is: wat heeft het kind nu nodig? Waar zit het verdriet en hoe komen we daarbij? Door dit nu op te kunnen ruimen, ontstaat er weer ruimte voor plezier en andere leuke dingen.
Het feit dat ik mij goed kan inleven vanuit eigen rouw- en verlieservaring, maakt dat woorden vaak overbodig zijn en ik goed aanvoel wat het kind bezighoudt. Zo is iedere ondersteuning altijd uniek.
Door de therapie leren kinderen de situatie beter te accepteren en hiermee om te gaan. Ook leren zij hoe je gevoelens kunt verwoorden en uiten. Zo ontstaat er meer onderling begrip, zowel thuis als op school, want dit betekent dat je er voor het kind kunt zijn en kunt helpen waar nodig. Tijdens de therapie is er uiteraard ook aandacht voor de ouder die ik waardevolle tips meegeef die ze thuis toe kunnen passen.
Als we de therapie hebben afgerond, waarbij 4 sessies vaak al voldoende zijn, kunnen kinderen vrolijk en vol zelfvertrouwen op eigen kracht verder.
Is er een overlijden binnen het gezin, dan begeleid ik ouder en kind intensief tijdens het Samen Sterk traject van 6 maanden. Om samen het verdriet aan te kunnen, het gezinsleven weer op de rit te krijgen en weer vertrouwen durven te hebben in de toekomst. Je hoeft het niet alleen te doen als je met elkaar zoveel verdriet meemaakt.
2. Het Herinnerings-doe-boek
Een andere manier waarbij ik kinderen help, is door middel van het Herinnerings-doe-boek wat eerder al even ter sprake kwam. Als volwassenen voelen we ons soms zo onthand als kinderen een overlijden meemaken. Wat zeggen we en hoe kunnen we helpen? Hoe leg je de dood uit en wat is begraven en cremeren? Het boek helpt kinderen hierbij en is geschikt vanaf een jaar of 4 om samen te lezen en vanaf een jaar of 7 heel goed alleen. Het is gedrukt in het speciale dyslexie-lettertype.
Het is vooral de bedoeling om er veel in te tekenen, knippen en plakken, zo wordt het helemaal een eigen boek. Herinneringen levend houden, die geven je kracht en troost om verder te kunnen. Het boek wordt tevens gebruikt bij de therapie.
Het is een boek dat behalve thuis bij gezinnen, ook op scholen, kinderopvang, gastouders en therapeuten/coaches ingezet wordt. Aan de vierde druk wordt inmiddels hard gewerkt. Het is via mijn website vlinderjemee.nl te koop, maar ook bij alle vier vestigingen van BoekhandelBroekhuis in Twente en bij verschillende vestigingen van Bruna, Primera en The Readshop.
3. Creatieve Herinnerworkshop
Een derde manier hoe ik kinderen, maar ook hun ouders help, is tijdens de Creatieve Herinnerworkshop. Daarbij maakt iedereen onder mijn begeleiding een tastbare herinnering van een lieve overledene, er is ruimte om ervaringen te delen en ik geef ouders tips voor houvast bij verdriet. Zondag 11 november a.s. is de eerstvolgende.
Ik kan me voorstellen dat het zwaar is om het verdriet van de kinderen te voelen, hoe ga jij daarmee om?
Het is soms zeker zwaar als je het verdriet ziet van de kinderen, maar ook van hun ouders. Maar ik vind het bijzonder mooi dat ik hen juist dàn mag ondersteunen en begeleiden. Ik leef vooral met ze mee en heb geen medelijden, want daar help ik ze niet mee. Gedurende de periode dat ik hen begeleid geef ik het allerbeste. Dat is wat ik kan en mag doen. Hen op weg helpen, met weer een positieve blik op de toekomst. Vol nieuwe kracht en vertrouwen. Want ik weet uit ervaring dat het mogelijk is om verdriet lichter te maken en om weer plezier te hebben. Dat is wat ik altijd voor ogen houd en dat is ook altijd wat we samen bereiken. Ik voel me bevoorrecht dat ik voor hen het verschil mag maken. Dat maakt me echt heel blij.
Wat is voor jou het allermooiste aan je werk?
Dat je samen verdriet lichter kunt maken, wat er ook gebeurd is. Weer een vrolijk kind om je heen, het gezin kan weer genieten, er is weer rust. En natuurlijk positieve reacties krijgen, zoals bijvoorbeeld “mijn zoon is in alle opzichten krachtiger geworden, ik zie het zelfs op het voetbalveld terug” aldus een vader wiens vrouw overleed.
Zijn er ook mindere kanten aan jouw bijzondere beroep?
Ik zou er niet één kunnen bedenken. Ik doe mijn werk met heel veel plezier en liefde en krijg er heel veel voor terug: blije kinderen en ouders. En niet te vergeten dat ik van hen ook veel mag leren.
Heb jij tips/adviezen voor ouders die te maken hebben met rouwverwerking bij kinderen. Of ouders die op dit moment een verdrietige periode moeten doorstaan?
Allereerst, de eerste tip: Wees altijd eerlijk. Kinderen hebben verdriet, net als wij. En zij willen hierin dolgraag gehoord en gezien worden. En daarbij hoort vragen stellen om het voor zichzelf helder te krijgen. Beantwoord vragen dan ook altijd eerlijk. Vaak is 1 zin al genoeg. Weet je even iets niet? Zeg dat dan eerlijk. Misschien kun je het samen opzoeken? Of je vraagt aan het kind “wat denk jij?”
2) Gun je kind zijn of haar tranen. We sussen altijd zo snel, zoeken gauw afleiding voor het kind. Dat hoeft helemaal niet. Kinderen even lekker laten uithuilen is heel belangrijk. Wat gehuild is, is gehuild en komt niet meer terug. Slik je tranen door, dan komen ze alsnog wel op een ander moment.
3) Voorbeeld doet volgen. Hoe ben je zelf als ouder als je verdrietig bent? Durf en kun je je tranen laten zien? Of huil je ’s avonds stilletjes als de kinderen op bed liggen? Als je dit doet, dan zal je kind jou hierin volgen, want het signaal dat je hiermee afgeeft is dat het verdriet er niet mag zijn. Hoe opener jij bent, hoe opener je kind dat ook is. Het is aandacht hebben voor verdriet, voor tranen. En daarmee begint het allemaal. Zeg eerlijk dat je verdrietig bent. Ook dat zal je kind van jou overnemen. Dan deel je het verdriet samen en dat maakt je sterk.
4) Lees samen een boekje over wat bijvoorbeeld dood zijn nu precies is. Voor kinderen is dit een fijne manier, ze herkennen zich dan in het verhaal. Voor ouders is het een mooie manier om het er spelenderwijs over te hebben. Je merkt dan vaak ook hoe het leeft bij het kind en hoe het de dingen ziet er ervaart.
Enkele boekentips die ik kan aanraden die kunnen helpen met rouwverwerking bij kinderen zijn:
Boeken over rouwverwerking voor kinderen van 3 tot 6 jaar:
Dag lief muisje van Woezel en Pip, Kikker en het vogeltje en Derk Das blijft altijd bij ons.
Boeken over rouwverwerking voor kinderen van 6 à 7 jaar:
Overal en ergens van Pimm van Hest en Engel van hier naar daar van Adrienne de Jonge-Rouleau
Verder is er een informatief boekje over doodgaan, cremeren en rouwen: Doodgaan is geen feest van Riet Fiddelaers-Jaspers. En er is een mooi boek over zelfmoord, uitgelegd in kinderwoorden: Twinkel en de Wemelwolk van Miranda van der Vegt.
Rituelen, versjes en gedichten voor bij een uitvaart: Als vlinders spreken konden van Yvonne van Emmerik.
Ook zijn er inmiddels heel veel kinderboeken en prentenboeken over echtscheiding en zieke ouders. Via de website van in-de-wolken.nl kun je op onderwerp zoeken. In de bibliotheek vind je uiteraard ook veel lees- en kijkmateriaal.
Over Vlinder je mee
Marieke van Vlinder je mee werkt vanuit haar praktijk in Enschede. Ze is officieel opgeleidt tot gediplomeerd kindertekentherapeut en aangesloten bij de Vereniging Tekentaal, Beroepsvereniging voor Tekentaaldeskundigen. Er zijn zorgverzekeraars die de tekentherapie vergoeden, echter dit is afhankelijk van de zorgverzekeraar en polis. Mocht je kindertherapie overwegen dan is het een goed idee om bij hen navraag te doen of de kindertherapie vergoed wordt.
Daarnaast heb ik situaties meegemaakt (met name bij verlies van één van de ouders) dat de werkgever bereid is om het een en ander te vergoeden, bijvoorbeeld via een sociaal fonds.
Wil je meer weten over het bijzonder mooie werk van Marieke, neem dan eens een kijkje op haar website.
